Josep Pons: “Wij spelen concerten zoals die uit de 19e eeuw, we moeten evolueren.”

Josep Pons brengt het komende seizoen door met één voet bij het Liceu en de andere bij de Deutsche Radio Philharmonie. Deze overgangsperiode zal hij gebruiken om zijn vijftienjarige carrière bij het Orquestra del Gran Teatre af te ronden en tegelijkertijd de basis te leggen voor het nieuwe project dat hij voor het Duitse ensemble heeft gepland, waarvan hij tevens artistiek leider is. Hij presenteerde het een paar dagen geleden in een van de podia van het orkest, Saarbrücken, de hoofdstad van de Duitse deelstaat Saarland, niet zonder verbazing. Het doel is om het nog steeds negentiende-eeuwse symfonische concertmodel nieuw leven in te blazen. De eerste concerten van zijn ambtstermijn vinden plaats van 9 tot en met 11 oktober in Saarbrücken, Kaiserslautern en Metz.

Lees ook

Volgens hem is de rol van muzikaal leider van een operahuis vergelijkbaar met het betreden van een klooster.

Ja, ik ben al 14 jaar in het klooster en heb de tijd gehad om na te denken over waar we met de orkestwereld naartoe gaan. Hoe dan ook, mijn tijd in Madrid, waar ik het ONE leidde, was al een stadsproject met El Prado en het Thyssen-Bornemisza. De concertwereld is geleidelijk geëvolueerd van Mozart en Haydn naar het symfonieorkest dat we vandaag de dag kennen: aantal musici, speelstijl, geluidsdichtheid, de afmetingen van de zalen, hun capaciteit, de kledij... Beethoven was al een octaaf groter dan Mozart, tot het industriële tijdperk, toen die evolutie verstarde. De zalen die we kennen, zoals het Concertgebouw, dateren uit die tijd. Het orkest is van Wagner, om het zachtjes uit te drukken, en het aantal instrumenten evolueert niet meer, net als de kledij: de rokkostuums die de musici dragen, waren de formele kledij van die tijd. En het protocol is als volgt: als ik binnenkom om te dirigeren, begroet ik de voorman en aan het einde beloon ik de beste. Bovendien zijn abonnementsconcerten voor symfonieën vergelijkbaar met die van destijds; mensen komen om te socializen en een ideaal programma te vinden met ouverture, concert en symfonie. Elke week wordt hetzelfde concert gegeven; de volgorde van de noten verandert, maar het is altijd hetzelfde. Overal ter wereld.

Het museum is verder geëvolueerd.

Ja, alle plekken van artistieke expressie hebben het gedaan, of het nu een museum, een theater of een operahuis is... het is ongelooflijk hoe opera zich heeft ontwikkeld. In de Renaissance kwamen verschillende kennisgebieden samen, terwijl hetzelfde object tegenwoordig afzonderlijk en gedeeltelijk wordt bekeken door een componist, een schilder... Een bredere blik helpt ons ongetwijfeld om het object te begrijpen. En aan de andere kant neigen de gescheiden denkgebieden er nu toe om samen te smelten: metafysica, kwantumfysica, filosofie...

Wat is er nodig om een ​​orkest in deze zin vernieuwing te laten genereren?

Het gaat er niet om het repertoire aan te passen – Bach, Mozart, Beethoven, Verdi... – maar om het te heroverwegen. Dat kan ons helpen het te herontdekken. De laatste jaren heeft opera niet zozeer geprobeerd een titel op verschillende manieren uit te leggen, maar eerder om de emotie van een première te creëren, die schok die de titel teweegbracht bij de wereldpremière. Wat ik voorstel zijn thematische sferen, capsules die zich niet hoeven te beperken tot één seizoen. De Deutsche Radio Philharmonie bevindt zich op het kruispunt van Duitsland, Luxemburg en Frankrijk.

“Ik wil dat muziek voor het eerst een drijvende kracht wordt voor andere reflecties.”

Het hart van Europa.

Ja, en ik stel een grote capsule voor met de titel Visies op Europa , omdat ik geloof dat Europa, ondanks de huidige chaos in de wereld, het antwoord is. Het thema van het eerste jaar is de titel van Stefan Zweigs boek *De Wereld van Gisteren* , oftewel de beste kant van de mensheid, schoonheid in kunst, denken, welzijn, veiligheid, het vermogen tot zelfkritiek. In die tijd, aan het begin van de 20e eeuw, konden ze de komst van de vulkaan die zou uitbarsten in de vorm van de Eerste Wereldoorlog en een Tweede Wereldoorlog niet tegenhouden. Is de wereld van gisteren daarom misschien niet de wereld van vandaag? Ik wil proberen muziek, voor het eerst, een drijvende kracht te maken voor andere reflecties, die put uit andere disciplines en kennis. En hier ben ik oneindig dankbaar dat ik een radio-orkest mag zijn, want wat we doen heeft een onmiddellijke impact, of het nu muzikaal is of met een podcast, het creëren van een videoforum, etc. We moeten beginnen te denken aan namen van filosofen, denkers, kunstenaars en schrijvers die zich aan dat motto van de wereld van gisteren houden, te beginnen met Orlando Figes en zijn boek The Europeans.

En de andere twee jaar van die Visies op Europa?

Het thema van het tweede jaar zijn de pijlers van Europa, de wortels ervan: de Griekse en Romeinse mythologie, Jeruzalem, het christendom, het jodendom, de Noorse mythologie... Shakespeare, Goethe, Dante, Montaigne. En de derde visie is een onopgelost Europa: dat van het nationalisme. We hebben het hier, in Engeland, in Duitsland, in Italië...

Beethoven overstijgt de grenzen van Mozarts schoonheid, net zoals Goya die van Velázquez overstijgt. Hoe moeten we beide spelen?

En hoe worden deze capsules omgezet in muziek?

Het eerste deel bestaat uit opera-ouvertures van Beethoven, gemengd met andere van Mozart. Beethoven verlegt de grenzen van schoonheid, net zoals Goya die van Velázquez. Hoe moeten we beide spelen? Dichterbij komen roept vragen op. En in het tweede deel, over mythen gesproken, behandelen we bijvoorbeeld de Elektra- suite van R. Strauss. En programma's over Europese hoven: Lully's Versailles en zijn Le Bourgeois Gentilhomme over Molière, later door Strauss gezien in zijn gelijknamige suite, die in feite het eerste deel van Ariadne auf Naxos is. We zullen dat soort reizen vanuit Versailles maken... Wat betreft nationalismen, we hebben ook alles wat perifeer is aan het centrum van deze nationalismen. En daar zal een discussie over plaatsvinden in het forum. Een ander centraal project is Universum Hildegard , opgedragen aan de middeleeuwse polymath Hildegard von Bingen, muzikante, dichteres, arts, antropologe, natuuronderzoeker, feministe... en de eerste vrouw, als non, die het vrouwelijk orgasme beschreef. En we brengen Roland Kunz' oratorium Hildegard in première. En wat dacht je van Hildegard? Je kunt naar een werk luisteren, maar om meer te suggereren: er is een esthetische ervaring, niet alleen een akoestische, en dat is wat we volgens mij moeten doen om interesse te wekken. Er zullen andere capsules zijn, zoals Lamentos della Passion , niet alleen religieus maar ook seculier, zoals die van wijlen Sebastião Salgado voor de planeet.